Ochrona środowiska naturalnego, zapobieganie negatywnym skutkom jego degradacji, jak również prawna ochrona życia, a zatem zagwarantowanie obywatelom czystego powietrza, należy do konstytucyjnych obowiązków państwa.
Art. 68 ust. 4. Konstytucji RP: Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
Art. 74 Konstytucji RP:
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska
Przesłanką odpowiedzialności państwa za szkodę wyrządzoną działaniem władzy publicznej w myśl art. 77 ust. 1konstytucji i art. 417kodeksu cywilnego jest niezgodne z prawem działanie bądź zaniechanie. Naruszenie prawa musi być jednak skonkretyzowane. Nie wystarczy powołanie się na ogólny obowiązek państwa – zadanie publiczne. Istotą procesu w takich sprawach jest zatem przede wszystkim wykazanie, jakie normy prawne i wynikające z nich obowiązki naruszyło państwo.
Pył PM10 jest występującąw powietrzu mieszaninąsubstancji organicznych i nieorganicznych. Może on zawierać substancje szkodliwe, jak węglowodory aromatyczne, metale ciężkie, dioksyny. Pył zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż10 mikrometrów, które mogąprzenikać do górnych dróg oddechowych i płuc.
Wobec uznania, że Polska nie przestrzega dobowych i rocznych wartości dopuszczalnych dla stężenia PM10 w szeregu stref i aglomeracji i że nie dokonała prawidłowej transpozycji przepisów dyrektywy odnoszących siędo planów dotyczących jakości powietrza, Komisja Europejska wniosła do Trybunału Sprawiedliwości skargęo stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
W lutym 2018 rokuTrybunał Sprawiedliwości UE w Luksemburgu orzekł w sprawienieprzestrzegania przez Polskę unijnej dyrektywy o jakości powietrza. Trybunał wskazał, że Polska złamała przepisyunijne, dopuszczając do nadmiernych, wieloletnich przekroczeń stężeń pyłu PM10 w powietrzu.
Komisja Europejska jest nadal zaniepokojona wolnym tempem zmian i brakiem skoordynowanego podejścia na szczeblu krajowym i lokalnym, w szczególności w odniesieniu do zastępowania przestarzałych kotłów na paliwo stałe wykorzystywanych do ogrzewania przez indywidualne gospodarstwa domowe oraz w odniesieniu do środków dotyczących sektora transportu.
Zraportów NIK oraz opracowań wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska wynika, iż „powietrze w Polsce jest od wielu lat bardzo zanieczyszczone, dochodzi do trwałego i częstego przekroczenia poziomu zawieszonego pyłu„. Wszystkie te raporty potwierdzają, iż Skarb Państwa nie podjął maksymalnych, potrzebnych działań, które mogłyby doprowadzić do obniżenia zanieczyszczenia powietrza.
Zaniechania legislacyjne, zbyt powolne wdrażanie stosownych procedur, oraz egzekwowanie tych zmian powoduje odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu szkody zanieczyszczonym powietrzem.
Szkoda ta wynika z naruszenia dóbr osobistych obywatela (art. 23 kodeksu cywilnego), takich jak prawo do życia w nieskażonym środowisku, prawo do ochrony zdrowia, prawo do wolności, nietykalności mieszkania, prywatności.
Obecnie głośno jest o akcji #pozywamsmog, która zapewne przyczyni się do poprawy jakości powietrza i życia obywateli. Jest to akcja uświadamiająca nas o tym jakie de facto mamy prawo i czego możemy wymagać od swojego państwa, a jednocześnie forma nacisku o szybsze wdrożenie procedur, które umozliwiją walkę ze smogiem.
Ponadto, pewne osoby są w grupie podwyższonego ryzyka związanego z oddychaniem tak zanieczyszczonym powietrzem. Są to z pewnością osoby cierpiące na choroby płuc oraz małe dzieci. Szczególnie w trosce o dzieci, tak ważne jest egzekwowanie przysługujących nam praw. Badania pokazują, że coraz bardziej powszechne są choroby takie jak astma, czy alergie. Smog wpływa także na obniżenie odporności , co jest szczególnie niebezpieczne dla osób z podwyższonego ryzyka. Oczywistym jest, że sami obywatele nie są w stanie skutecznie dbać o środowisko naturalne, o jakość powietrza. Są niejako skazani na działania bądź zaniechania władz państwa. Dlatego też dopóki jakość powietrza będzie niezadowalająca, zasadne jest złożenie pozwu sądowego w trosce o najwyższe dobra osobiste jakimi są nasze zdrowie, życie, wolność, prawo do prywatności.
